هر ساختمانی در حین عملیات ساخت و پس از پایان آن، نیاز به ایمن‌سازی دارد. ایمن‌سازی یک ساختمان باید در جنبه‌های مختلفی صورت گیرد تا مکان مورد نظر و افراد درون آن از هر جهت در برابر خطرات احتمالی حفظ شوند. یکی از حادثه‌های خطرناکی که می‌تواند خسارت‌های مالی و جانی زیادی وارد کند، آتش‌سوزی است.
آتش‌سوزی یکی از شایع‌ترین اتفاقات ناگوار است که در اثر کوچک‌ترین بی‌احتیاطی رخ می‌دهد. از این رو به منظور کاهش خسارت‌های مالی و جانی لازم است تا تجهیزات لازم در بخش‌های مختلف یک ساختمان نصب شود.
سیستم اعلام حریق یکی از این تجهیزات مهم به حساب می‌آید که در ادامه این مقاله از شرکت فنی مهندسی اعلام حریق آوران قصد داریم در مورد نحوه عملکرد آن صحبت کنیم.
سیستم اعلام حریق چیست؟
سیستم اعلام حریق به مجموعه‌ای از تجهیزات و قطعات گفته می‌شود که وقوع آتش‌سوزی در بخش‌های مختلف یک ساختمان را اطلاع می‌دهد تا اقدامات لازم مانند خروج افراد از ساختمان یا خاموش کردن آتش در کم‌ترین زمان ممکن صورت گیرد.
آشکارسازی‌هایی که در این سیستم به کار برده می‌شوند، توانایی تشخیص دود، آتش، گاز کربن مونوکسید و موارد دیگر را دارند و از طریق آژیر و فلاشر وقوع حادثه را به دیگران اطلاع می‌دهند. در صورتی که این سیستم به درستی نصب و اجرا شود، خطرات جانی و مالی تا حد زیادی کاهش پیدا خواهد کرد. این سیستم اغلب در مکان‌های حساس مانند هتل‌ها، پالایشگاه‌ها و بانک‌ها نصب می‌شود، اما بهتر است که تمام ساختمان‌ها به سیستم اعلام حریق مجهز شوند.
اولین سیستم اعلام حریق
انسان‌ها از همان ابتدا دریافتند که آتش کنترل‌نشده می‌تواند خسارت‌های زیادی را به دنبال داشته باشد و با داشتن یک واکنش سریع نسبت به حریق می‌توان تا حد زیادی اثرات ناشی از آن را کنترل کرد. در زمان‌های قدیم یک نگهبان وظیفه کنترل اوضاع را به عهده داشت تا با مشاهده آتش، زنگ دستی مخصوص را برای اعلام خطر به دیگران به صدا درآورد؛ گاهی اوقات نیز با به صدا درآوردن زنگ کلیسا به مأموران آتش‌نشانی اطلاع می‌دادند؛ اما این سیستم‌ها به دلیل دقیق نبودن باعث اشتباه مأموران در رفتن به مکان صحیح می‌شد.
با روی کار آمدن تلگراف، اطلاع‌رسانی در مورد آتش، دقیق‌تر و سریع‌تر صورت می‌گرفت. برای اولین بار، نخستین سیستم اعلام حریق در نیویورک با کمک نصب تیرهای مخصوص در زمین و خط تلگراف مورد استفاده قرار گرفت که به ایستگاه‌های آتش‌نشانی در مورد وقوع آتش اطلاع می‌داد.
اجزای تشکیل‌دهنده سیستم اعلام حریق
برای آشنا شدن با نحوه عملکرد سیستم اعلام حریق لازم است که ابتدا با اجزای تشکیل‌دهنده آن آشنا شویم. این اجزاء شامل موارد زیر می‌شوند:
منبع تغذیه اصلی، انرژی الکتریکی مورد نیاز سیستم اعلام حریق را در حین فعالیت تأمین می‌کند و از جریان برق متناوب استفاده می‌نماید.
این نوع منبع تغذیه می‌تواند به صورت یک باتری، ژنراتور یا نمونه‌های دیگر باشد و در واقع یک منبع تغذیه ثانویه است. زمانی که منبع تغذیه اصلی با مشکلی مواجه شود یا در مواقع قطعی برق، منبع تغذیه پشتیبان وارد عمل می‌شود و نیروی لازم را تأمین می‌کند.
اصلی‌ترین واحد سیستم اعلام حریق، کنترل پنل آن است که به عنوان بخش مرکزی بر انتقال اطلاعات و ورودی‌ها و خروجی‌ها نظارت دارد.
این دستگاه ورودی‌های واحد کنترل را دریافت می‌کند. این کار می‌تواند به دو صورت اتوماتیک و دستی صورت گیرد. در سیستم دستی با کشیدن یک اهرم مخصوص، سیستم هشداردهنده فعال خواهد شد. در این نمونه اهرم‌ها اغلب در نزدیکی خروجی‌ها که دسترسی سریع و راحتی داشته باشند، نصب می‌شوند. در نمونه‌های اتوماتیک بسته به نوع دتکتور، اعلام هشدار متفاوت است.
این سیستم وظیفه دارد تا در مورد وقوع آتش‌سوزی اطلاع دهد و اغلب انرژی خود را از منابع انرژی موجود تأمین می‌کند. اطلاع‌رسانی حریق از طریق فلاشر‌ها، آژیر، سیستم‌های صوتی و یا ترکیبی از آن‌ها اعلام می‌شود.
با کمک رابط‌های ایمنی می‌توان بخش‌های مختلف یک ساختمان را کنترل کرد تا با وقوع آتش‌سوزی، آمادگی‌های لازم صورت گیرد.
دتکتور به سیستمی گفته می‌شود که نسبت به وقوع آتش حساس است و با شناسایی آتش‌سوزی در هر نقطه، اطلاعات لازم را به سیستم هشداردهنده می‌دهد. دتکتورها در انواع مختلفی وجود دارند که در ادامه هر یک را توضیح می‌دهیم:
این دتکتورها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که در برابر افزایش درجه حرارت محیط واکنش نشان دهند و با زیاد شدن دمای محیط فعال شوند. دتکتورهای حرارتی در دو مدل افزایش دمایی و دمای ثابت موجود هستند. در مدل ثابت، زمانی که دما به مقدار تعیین‌شده برسد، یعنی خطر در کمین است؛ اما نوع افزایش دمایی اغلب برای مکان‌های با تغییرات ناگهانی دما نصب می‌شود و با افزایش دما واکنش نشان خواهد داد.
دتکتورهای دودی همان‌طور که از نامشان مشخص است در مقابل دود واکنش نشان می‌دهند و در دو مدل یونیزاسیون و نوری موجود هستند. از دتکتورهای یونیزه در مواردی که دود زیادی تولید نمی‌شود، استفاده می‌کنند. در حالی که دتکتورهای نوری برای حریق‌های با دود زیاد نصب می‌شوند و به گونه‌ای طراحی شده‌اند تا حساسیت بسیار بالایی داشته باشند. دتکتورهای دودی در انواع مختلفی وجود دارند که عبارتند از:
- دتکتور دود ویدئویی
- دتکتور دود کانال
- دتکتور دود مکشی
- دتکتور دود نقطه‌ای
- دتکتور دود خطی
- دتکتور گازی
این‌گونه دتکتورها بر مبنای گازهای سمی یا گازهای سوختی و اشتعال‌پذیر فعالیت می‌کنند. در مکان‌هایی که احتمال نشتی گاز وجود دارد، از این دتکتورها برای تشخیص شروع آتش‌سوزی استفاده می‌کنند.
این نوع دتکتورها وظیفه دارند تا امواج نوری حاصل از شعله‌های آتش که قابل رؤیت نیستند را شناسایی کرده و اعلام‌خطر کنند. دتکتورهای تابشی بر اساس نوع تشخیص در دو گروه مادون‌قرمز و ماوراء‌بنفش موجود هستند. در نصب این دتکتورها زاویه دید اهمیت دارد.
نحوه کار کردن سیستم اعلام حریق
تا اینجا متوجه شدیم که هدف از نصب سیستم اعلام حریق، اطلاع‌رسانی در مورد وقوع آتش‌سوزی به منظور کاهش آسیب‌های احتمالی است. امروزه دیگر سیستم‌های اعلام حریق دستی کارایی ندارند و از نوع اتوماتیک آن‌ها استفاده می‌کنند. در سیستم اعلام حریق اتوماتیک، سیگنال‌های لازم از طریق دتکتورها دریافت شده و با اعلام به کنترل پنل دستگاه، سیستم‌های هشداردهنده فعال می‌شوند و اطلاع‌رسانی‌های لازم به افراد داخل ساختمان و ایستگاه‌ها آتش‌نشانی انجام خواهد شد. اگر سیستم اعلام حریق، قابلیت تماس با مرکز آتش‌نشانی را داشته باشد، امدادهای لازم در سریع‌ترین زمان ممکن صورت خواهد گرفت. در این سیستم‌ها می‌توان با کمک کدها یا آدرس‌ها، محل دقیق آتش‌سوزی را از طریق کنترل پنل تشخیص داد.
در سیستم‌های اعلام حریق معمولی با کمک تعریف زون‌های مختلف در بخش‌های متفاوت ساختمان و نصب دتکتور، شستی و آژیر هشدار وقوع آتش‌سوزی اطلاع داده می‌شود و زنگ هشدار همان بخش از ساختمان به صدا درمی‌آید. در نوع بی‌سیم سیستم‌های اعلام حریق، ارتباط دستگاه‌ها با کمک ارتباطات ایمن و بدون کابل‌کشی انجام می‌گیرد و در صورت وقوع حادثه به صورت هوشمند اعلام خطر می‌کند.
دوربین‌های آشکارساز
در سیستم اعلام حریق می‌توان برای آشکارسازی شعله و اعلام خطر از دوربین‌های آشکارساز استفاده کرد. این نوع دوربین‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که توانایی تشخیص دود یا شعله آتش را داشته باشند. دوربین‌های آشکارساز به گونه‌ای ساخته شده‌اند تا عکس گرفته‌شده با دوربین به یک پردازنده ارسال شود که وظیفه پردازش تصاویر برای شناسایی دود و یا شعله آتش را دارد. سپس در صورت تشخیص شعله یا دود، سیگنال مربوطه به سیستم اعلام حریق ارسال می‌شود.
با پیشرفت تکنولوژی، دوربین‌های امروزی از قابلیت تشخیص دقیق و واقعی آتش برخوردار هستند؛ در حالی که در نمونه‌های اولیه احتمال تشخیص غلط و آلارم‌های کاذب وجود داشت. این دوربین‌ها می‌توانند در مکان‌های دارای تأسیسات مهم، تجهیزات و اموال باارزش یا فضاهایی که سقف‌های بلندی دارند، نصب شوند. به منظور آتش‌سوزی در فضاهای بیرونی، از دوربین‌های آشکارساز نیز می‌توان استفاده کرد.
سیستم اعلام حریق چه کاربردی دارد؟
فوایدی که سیستم‌های اعلام حریق دارند باعث شده تا امروزه به طور گسترده در اکثر مکان‌ها نصب شوند. نصب این سیستم‌ها در مکان‌های عمومی و جاهایی که احتمال آتش‌سوزی و یا نشت گاز کربن مونوکسید وجود دارد، بسیار مهم است تا شرایط لازم برای نجات جان افراد و همین‌طور اموال در سریع‌ترین زمان ممکن صورت گیرد. از جمله مکان‌های مهم و حساس برای نصب سیستم اعلام حریق عبارتند از:
- اداره‌ها و شرکت‌ها
- بیمارستان‌ها
- هتل‌ها
- دانشگاه‌ها
- فرودگاه‌ها
- کارخانه‌ها
- پالایشگاه‌ها
- خوابگاه‌ها
- مجتمع‌های مسکونی
- ایستگاه‌های قطار و مترو